FAALLO:
DADAALKA ERGADA NABADEED EE PUNTLAND MA GUULEYSAN DOONAA MISE…….
WQ:
xusuusqorweriye@hotmail.com
Tan
iyo markii uu qilaafka siyaasadeed soo kala dhex galay reer Puntland,
waxay waxgaradka iyo aqoonyahanada Puntland oo kaashanaya bulshada inteeda
badan ku hawlanaayeen oo ay barbar wadeen dadaal ballaaran oo ay xal ugu
baadigoobayeen is-mari-waaga siyaasadeed ee ka aloosmay Puntland, kaasoo
sababay khasaaro mood iyo noolba leh, inkastoo khasaaruhu intii la filayey
uu aad uga yaraa marka loo eego baaxadda qilaafaadka jira iyo marxaladihii
uu soo maray, waxaana la rumeysan yahay in biseylka garaadka siyaasiga ah
ee reer Puntland ay baajiyeen burbur ka baaxad weyn midka maanta jira oo
reer Puntland lala maaganaa.
Waxaan
marna u baahnayn in la is-xusuusiyo sababaha dhaliyey shaqaaqada
siyaasadeed iyo tan colaadeed ee haatan ka oogan Puntland. Waxaa xaqiiqo
aan la qarin karin ah in dhibaatada ka taagan Puntland ay ahayd, welina
tahay shirqool laga soo maleegay dibedda Puntland, hase yeeshee ay
fulinayeen shaqsiyaad iyo kooxo daneystayaal ah oo u dhashay Puntland,
waxayse talo faraha ka haadday markii Issimadii Puntland qaarkood loo
adeegsaday burburinta Puntland, iyagoo taas ku beddeshay xoogaa yaroo
dhaqaale ah oo farqaha loogu shubay, iyo iyadoo loo sheegay in xushmad iyo
qaddarin ay ku yeelan doonaan dowladda cusub ee Soomaaliyeed.
Si
kastaba arrintu ha ahaatee reer Puntland marnaba kama aysan quusan
isku-daygoodii ku aaddanaa sidii xal loogu heli lahaa, loona soo af jari
lahaa dhibaatooyinka jira.
Dadaalladii
kala duwanaa ee reer Puntland ay ka wadeen dalka gudihiisa iyo dibeddiisa
waxay miradhal noqdeen kaddib markii lagu guuleystay, iyadoo la kaashanayo
Beesha Caalamka, in ergo-nabadeed oo reer Puntland ah la isku dubbarido,
si ay gacan uga geystaan baadigoobka loogu jiro xal-u-helidda dhibaatada
ka jirta Puntland. Waxgaradka iyo aqoonyahannada reer Puntland ee kala
jooga dalka dibeddiisa iyo gudihiisaba waxay ku guuleysteen in Beesha
Caalamka ay ku qanciyaan in xal Soomaaliyeed oo xilligan la doonaa aysan
suurtagal ahayn iyadoo aan marka hore xal loo helin qilaafka siyaasadeed
ee ka jira Puntland, taasoo sabab looga dhigay kaalintii hormoodnimo ee ay
weligoodba reer Puntland kaga jireen dib usoo celinta qarannimadii iyo
dowladnimadii Soomaaliya.
Ergada
Nabadeed oo ka kooban 29 xubnood oo isugu jira rag iyo haween ka kala
yimid dalka dibeddiisa iyo gudihiisaba waxay Puntland soo gaareen 20-kii
Maarso 2002, markaasoo ay Boosaaso ka billaabeen shirar wada tashi ah oo
ay la yeesheen qaybaha kala duwan ee bulshada, waxayna dabadeed u gudbeen
gobollada iyo magaalooyinka kale ee Puntland. Qaybaha bulshada ee ay
Ergada Nabadeed la kulmayeen waxaa ugu muhiimsanaa Issimada Puntland,
waxaana illaa iyo haatan la hubaa in uusan jirin hal Issin oo diiday
dadaalka nabad-raadineed ee ay Ergadu ka waddo Puntland.
Jaamac
Cali Jaamac oo ay talada Puntland isku haystaan Col. Cabdullaahi Yuusuf
ayaa illaa iyo hadda la hubaa in uu yahay qofka keliya oo si aan
leexleexad lahayn uga biyadiiday dadaalka nabadda ee ay Ergadu ka wadaan
Puntland, wuxuuna taas ku caddeeyey kulankii uu la yeeshay Ergada iyo
qoraallo kala duwan oo uu ku muujiyey diidmadiisa, isagoo taas ku
sababeynaya in aysan Ergadu dhexdhexaad ka ahayn qilaafka siyaasadeed ee
ka jira Puntland.
Col.
Cabdullaahi Yuusuf oo la filayey inuu si weyn uga hor yimaado
hindisayaasha Ergada Nabadeed ayaa si lama filaan ah ku aqbalay kaddib
markey Ergadu ku qanciyeen in aysan jirin haba yaraatee wax uga hooseeya
hawsha nabadeynta ee ay ku doonayaan in nabad lagu soo dabbaalo Puntland.
Guud
ahaan hawlaha Ergada Nabadeed waxay haatan ku socdaan si hufan, hase
yeeshee waxaa dhanka kale barbar socda dadaal ballaaran oo lagu doonayo in
lagu kufiyo, waxayna dad badan oo gorfeeya siyaasadda Puntland aaminsan
yihiin in hawsha Ergada Nabadeed ay guuldarro ku dhammaan doonto, taasoo
sabab looga dhigayo in Ergada Nabadeed ay ka ilduufeen wax-ka-qabashada
ama gufeynta dhowr ilood oo ay weli kasoo burqanayaan bansiinka lagu
belalinayo dabka ka huraya Puntland. Waxaa la aaminsan yahay in loo
baahnaa in Ergada Nabadeed ay ilahaas gufeeyaan kahor inta aysan u
tafaxaydan xal-u-raadinta dhibaatada Puntland.
CAQABADAHA
WAAWEYN EE HORYAALLA ERGADA NABADEED.
Laanta
afka Soomaaliga ee BBC:
Laanta
afka Soomaaliga ee Idaacadda BBC waxay
ka mid ahayn ilihii loo adeegsaday burburinta Puntland. Waxaan
hubaa in aan loo baahnayn in aan taas sababeeyo. Shaqaalaha BBC-da ee
jooga London iyo weriyayaasha u jooga Soomaaliya ayaa dhammaantoodba ka
qayb qaatay burburinta Puntland, waxayna weli ku hawlan yihiin
burburinteeda iyo turuntureynta Ergada Nabadeed. Ergada Nabadeed iyagoo
kaashanayaa taageerada ay ka haystaan Beesha Caalamka waxaa la gudbooneyd
in ay marka hore dowladda Ingiriiska u sharxaad in BBC-du ka mid tahay
qalabka loo adeegsaday burburinta Puntland, aysanna suurtagal ahayn in
guud ahaan Soomaaliya ay Nabadi ka aslaaxdo inta ay laanta afka Soomaaligu
gacanta ugu jirto koox dano gaar ah oo qabiil u adeegaya.
Ururka
Al-itixaad:
Ururka
AL-itixaad wuxuu ahaa kooxdii ugu xoogga weyneyd kooxihii isbahaystay ee
ka wada qayb galay burburinta Puntland. Ujeeddadoodu waxay ahayd in ay
maamulka Puntland la wareegaan, waxayna taas gacan uga helayeen xukuumadda
Cabdiqaasim oo sida la wada ogyahay ay iyagu saldhig u yihiin. Waxay kaloo
gacan kaga helayeen dhammaam xubnaha kale ee ururka Al-itixaad ee ku sugan
gudaha iyo dibedda Soomaaliya oo ay ka helayeen dhaqaale xoog badan oo ay
ku hafajiyeen Isimada qaarkood iyo dad badan oo ay aragtidoodu gaaban
tahay. Sidoo kale ururka Al-Itixaad waxay si toos ah iyo si dadbanba u
adeegsanayeen, welina u adeegsanayaan idaacadda BBC-da laanteeda afka
Soomaaliga, iyadoo uu Puntland wakiil uga yahay Axmed Kismaayo oo sida la
wada ogyahay ahaa tifaftirihii wargeyska Riyaaq oo ay lahaayeen ururka
Al-itixaad, islamarkaana ah madaxa hoggaanka warfaafinta ee Itixaadka
Puntland. Waxaa kaloo iyana kaalin weyn qaadatay idaacadda SBC oo ay
ururka Al-itixaad soo iibsadeen maalmihii ay kacdoonka ka abaabulayeen
Puntland, Axmed Kismaayo ayaa idaacaddaas qudheeda si dadban madax uga ah.
Idaacadda BBC-da waxay dabadeed heshiis naas nuujin ah oo la xiriira
baahinta wararkeeda la gashay idaacaddaas iyada ah, waxaana munaasabaddii
heshiiskaas lagu kala qoranayey goobjoog ka ahaa Yuusuf Garaad qudhiisa.
Haddaba, Ergada nabadeed waxaa la gudbooneyd, welina la gudboon in intii
ay Nayroobi joogeen ay shaaca ka qaadaan, adduunkana maqashiiyaan in
ururka Al-itixaad uu yahay kooxda qaska ka wadda Puntland, ayna adag tahay
in xal loo helo mushkiladda Puntland haddii aan Beesha Caalamka gacan
looga helin. Sida la wada ogyahay waxay haatan xubnaha iyo taageerayaasha
ururka Al-itixaad ka wadaan Puntland abaabul xoogan oo ay ku doonayaan in
ay ku kufiyaan dadaalka nabad-raadinta ee ay Ergada Nabadeed ka wadaan
Puntland. Waxay ku hawlan yihiin shirar kala duwan oo liddi ku ah Ergada
Nabadeed, waxaana la hubaa in Ergada Nabadeed laga adkaan doono haddii
aysan Beesha Caalamku si dhab ah u barbar istaagin.
Xafiiska
Midowga Yurub ee Boosaaso:
Xafiiska
Midowga Yurub ee Boosaaso ayaa ka mid ah ilaha laga burburiyey Puntland.
Sarkaalka xafiiskan madaxda u ah oo ah nin Hawiye ah ayaa isagu in muddo
ahba ahaa hawl-fududeeyaha shirqoollada laga soo maleego Muqdisho iyo
majarahabaabinta ajnabiga booqashooyinka ku yimaada Puntland. Sarkaalkan
oo magaciisa la yiraahdo Garibaldi ayaa in muddo ahba u kala dabqaadayey
NGO-yada la baxay INXA ee ay kooxda Carta u adeegsatay burburinta Puntland
iyo shaqsiyaad kooxdaas ku xiran ama NGO-yadaas xubno ka ah. Wuxuu
abaabulay booqashadii uu Dr. Bood ku yimid Boosaaso isagoo u kala
ergeynaya Jaamac Cali Jaamac iyo Cabdiqaasim, farriintii uu wadayna ay
ahayn inuu Jaamac ku biiro dowladda Carta kahor shirka Nayroobi. Sidoo
kale waxaa dhowaan Boosaaso lagu qabtay oo uu wakiilka EU-du soo
qabanqaabiyey shir kale oo ay 29 urur oo reer Muqdisho ah oo ka tirsan
INXA isugu yimaadeen. Waxaan shirkaas qudbado ka jeediyey Madaxweyne
xigeenka maamulka Jaamac Cali Jaamac oo loo yaqaanno Goonle iyo Garabaldi
oo ku hadlayey magaca EU-da.
Xafiiska
sarkaalkan ayaa noqday goobta ay ku kala warqaataan wasiirada iyo
taageerayaasha Jaamac Cali Jaamac, waxaana intaas dheer kulammo aan xad
lahayn oo uu maalin kasta la yeesho Jaamac qudhiisa, isagoo u gudbinaya
farriimo kaga imaanaya xaggaa iyo Muqdisho iyo weliba Nayroobi.
Booqashooyinka is-dabajoogga ah ee uu garibaldi ku tago gobolka Mudug ayaa
loo arkaa mid uu Jaamac kaga faaiideysto ogaanshaha xogta dhabta ah ee
Gaalkacyo.
Markey
Ergada Nabadeed hawlahooda ka bilaabeen Boosaaso, wuxuu sarkaalkan
billaabay fidinta dicaayado raqiis ah oo ka dhan ah Ergada Nabadeed,
wuxuuna reer Boosaaso iyo kooxda Jaamac u caddeeyey in hawsha ay Ergada
Nabadeed wadaan aysan ahayn mid taageero ka haysata Beesha Caalamka, balse
ay tahay mashruuc aan laga baaraandegin oo ay hay’adda Diakonia kasoo
heshay dowladda Iswidhan, wuxuuna intaas ku daray in mashruuca Diakonia
uusan ka duwanayn kuwa shabakadda INXA ay ka wadaan Koofurta Soomaaliya
iyo Muqdisho. Waxaa la rumeysan yahay in Jaamac Cali Jaamac iyo kooxdiisu
ay rumeysteen islamarkaana ku go’aan qaateen xogtaas uu bixiyey wakiilka
EU ee Boosaaso, waana taas sababta uu Jaamac sida aan leexleexadka lahayn
uu uga horyimid hawlaha Ergada Nabadeed ee Puntland. Dad badan ayaa
aaminsan in nabarka uu wakiilka EU-da ee Boosaaso la helay Puntland uu ka
xanuun badan yahay kan Idaacadda BBC-da laanteeda afka Soomaaliga. Haddaba,
Ergada Nabadeed haddii ay dhab ka tahay in dadaalkooda nabad-raadineed ay
taageero kaga haystaan Beesha Caalamka, waxaa la gudbooneyd, weliba la
gudboon in ay xafiiska EU-da ee Nayroobi arrintaas kala hadlaan kahor inta
aysan Puntland soo caga dhigan.
Ugu
dambeyntii, dadaalka ballaaran ee ay wadaan Ergada Nabadeed ee Puntland
waa mid ay si weyn ugu guuxeen reer Puntland, hase yeeshee kooxo ka xoog
weyn oo adeegsanaya shaarar kala duwan ayaa lugta jiidaya, waxayna dadka
siyaasadda Puntland lafagura aaminsan yihiin in ay lagama maarmaan tahay
in Ergada Nabadeed ay marka hore gufeeyaan ilaha ay dhibaatadu kasoo
fufeyso inta aysan u gudbin wejiga labaad ee hawshooda, taasoo ay markii
hore ka ilduufeen ama sahashadeen. Haddii aysan sidaas yeelin, waxaa si
weyn loo aaminsan yahay in dadaalka nabadeed ee haatan socda uu noqon
doono hal bacad lagu lisay, islamarkaana uu ku dhammaan doono guuldarro,
taasoo wejigabax ku noqon doonta hay’adda Diakonia ee howshan isku
xilqaantay iyo guud ahaan shacabka nabadda jecel ee Puntland.
|