umaddiina
Banadirweyn ugu faaideeya Aqoontiina
Sida lawada ogsoonyahay Dawlada fara
badan oo kala duwan aya waaxy ku dhaqman habkan Federaliga ah sida:
Mareykanka ,Canada, Swisserland, Emaradka carabta(U.A.E.)oo ku dhisan
Gobala isku yimid ayakoo u madax banaan mamulka gudahooda ,waxaa loo
yaqaan magacyo kala duwan laakiin wa isku micno : (State ,Province,
Regional) . Wana qayaxantahay qola kasta masuuliyadeeda iyo xuduudkeda .
Dawlada Federalka ah waxay masuuliyadeedu
ku koban tahay Mamulka guud ee dalka sida:Arrimaha Dibedda ,Arrimaha
Siyaasada Guud, Arrimaha Dhaqaalaha iyo Lacagta ,Arrimaha Difaca Dalka ,Arrimaha
Sharciyada Federalka ah, iyo waxii la hal maala.
Dawlad gobaleedku masuuliyadedu wa:
Mamulka arrimaha Degmooyinka, arrimaha booliska iyo nabad galyada gobalka
,arrimaha wax barashada ,arrimaha bulshada iyo Cafimaadka ,arrimaha
Maxkamadaha Gobalka ,arrimaha warshadaha , macdiinta , Biyaha iyo waxii la
hal malaa oo ku ek heer Gobaleed.
Madama ay ka la baxsanyihiin masuuliyada
dawlada federalka iyo Dawlad Gobaleedka Maxaa keynay in Dawlad ku sheega
KMG ah ay soo fara gashato arrimaha mamulka Gobalka banadir Weyne iyo Juba
Hoose . Labadan Gobol ma waxay ka duwan yihiin gobalada kale ee Dalka sida:
Jubba Sare, Puntaland, Soomaliland oo u madax banaan mamul kooda.
Faragalinta noocan ah oo labadan Gobal
lagu hayo ma waxay ka turjumeysa nidam cusub oo gumeysiga ah (new
Colonialism) oo ay keneyn Mooryanta hubeysan oo ka tirsan qabilka ka soo
dagagay Gobalada Dhexe oo doonaya in oo qabsado labadan Gobol oo Xadaarada
dheer leh, doonayana in aw kana bara kiciyo dadkii dhulka u dhashay,madama
ay yihiin dad nabada jecel .
Haddan nahay dadka u dhashay Gobalka
Benadir Weyne waxaan nagu waajib in aan mideyno aragtideyna codkeyna iyo
xoogeyna si aan u soo noleyno Gobolkan tarikhda dheer leh ,isla markana ah
halbowlaha Dhaqaalaha ,Aqoonta iyoXadaradda Somaliyeed. ( Great Benadir
State).
Si loo garo taas wa in la hela dhamman
Qabaa-ilada faraha badan oo u dhashay gobalka (natives only). Qabaa-ilada
oo kala ah:Carab,Biyamal,Barawan,Bagadi,galadi, Gandarshe,Gaaljecel,
Goobroon, Jareer,Jiido ,Mudulood ,Reer-Xamar,Sedex-Gedi, Shanta
caleemood,Silcis iyo Tunni. (Hilman hadal kuma jiro ciddi laga tagay oo u
dhalay wa u furan yahay).
Si xal loogu helo dhibatooyinka mudda
dheer soo jiitamayay wa in ay isku yimadan dhamman dadka u dhashay
qabaa-ilada aan kor ku soo sheegnay, si ay uga tashadan arrimaha
Gobalkooda lana yimadan aragti mideysan ay iskaga kicilahayeen mooryaanta
kor degtay oo doonaysa in ay xoog Gobalkooda ku haystan.
Mooryantu waxay ku hartay gobalka banadir
iyo gobalka jubada hoose. Soomalida inteda kale way iska xureysay annaka
miyaan dhiig leheen iyo daremo, Naftu mar uun bay goaysa ee ya Ubadkeyna
looga tagin gumeysi nooc cusub ah oo aan Dunida horay logu arkin.
Reer Banadirow waxaan idin xasuusineyna
in xabadu koytada nafteeda ay karto, kordadna kaba isma dheera
Waxaan rajeynayna in maalin aan ku biirno
walalaheena Soomaliyeed oo garay in ay iska xoreyan mooryanta nahaysato .
Ina Saladboy waxaan xasuusineyna in
shalay loo diiday in laga doorto Guri oo ku dhashay una dhashay.(Ilawsha
dhawa ma umula), maantana aw doonayo in arrinti oo kale oo ku sameeyo dad
Soomali ah. Waxa isweydiin leh in manta asago sheeganaya dawlad gacan ku
rimis ah,in aw u magacaabo Nin Cadado ka yimid Degmada xamar –Weyne,nin
hoobyo ka yimidna Booliska Gobalka banadir,iyo kuwa fara badan oo la mid
ah.
Nabada Soomaliya waxay ku xirantahay in
cid kasta raacdeyso tuugada mooryaanta ah, ka dibna la dhiso dawlad Qaran
loo dhanyahay.
Xusuusin: Lahaysta yashoo hurdada ka kaca
oo iska celiya cadawgiina (annakoo banadir ahoo baladkeyna loo bururaye
haba la idin babiyee ha baqiina cadawgiina).
Wa socda qofkii daremo lehoo ku darso.
Waxaa soo diyarshay wax garadka bahweynta
gobalka banadir weyne .
Hormuudkana oo u yahay Professor Omar
Galaguul.
M. A. Faa'iideeye
Muggastars@hotmail.com