CIIDAMADA
QALABKA SIDA: Ishii laga
Bur buriyay Qaranka Soomaaliyeed
Jiritaanka
Ciidanka Qalabka side ee Soomaaliya wuxuu hernia ugu sarreeyay gaaray
intii uu taliyaha u ahaa Jeneraal Daa'uud Cabdulle Xirsi, iyadoo
geeridiisii kadibna ay Ciidamdu la soo gudboonaatay niyadjab weyn oo ay ka
qabeen hoggaaminta cidda uga dambeyn doonta.
Jeneraal
Maxamed Siyaad Barre oo aad ugu faraxsanaa in Ilaaheey Oofsado Jeneraal
Daa'uud ayaa isagoo iska dhigaya nin ka murugeysan geerida Daa'uud wuxuu
yiri "Ruushka waxaa ka dhintay saaxiib wanaagsan, Soomaalidana wiil
baarri ah, Seerjitana Aabbaheed", kadibna Siyaad Barre wuxuu ka
faa'iideystay fursaddii uu banneeyey Daa'uud Cabdulle, isagoo u arkayey
inay tahay mid uu ku gaari karo mansab ka sarreeya kiisa.
Markii
la dilay Madaxweynihii Soomaaliya Dr.Cabdirashiid Cali Sharma'arke 15-kii
Oktoobar 1969-kii ayuu Jaalle Maxamed Siyaad Barre iyo saraakiil kale oo
Ciidamada Qalabka sida ah ayaa afgembi askareed aan dhiig ku daadan kula
wareegay talada dalka.
Sida
la rumeysan yahay haragsiibka Ciidamada Qalabka sida wuxuu soo billowday
markii dhegta dhiigga loo daray geesigii Salaad Gabayre Kediye isagoo 39
jir ah, kaas oo ahaa ninkii ugu kartida badnaa Ciidamada, iyadoo ujeeddadu
ahayd in loo daneeyo Jaalle Maxamed Siyaad Barre oo ciidamada dhexdeeda
aan ku lahayn haybad fiican.
Dhinaca
kale waxaa ka dhismaayey kaadirkii Millateri oo tacliinta akadeemiyada
ciidamada ku soo qaadanayey waddamadii Midowgii hore ee Soofiyeetkii
burburay, Masar, Ciraaq, Talyaaniga iyo dalal kale, kuwaas oo jiheynayey
maamullada rayidka ah sida guddoomiyayaal Gobol, Degmo, Maareeyayaal iyo
Agaasimayaal guud, kuwaas oo aysan ku jirin mihnadihii aqoon ee ay soo
barteen.
Dhinaca kale xxirfadihii Millateriga waxaa inta badan qabtay dad reer
guuraa ah iyo galti laga soo ururiyey Gobollo aan wax soo saar iyo
qanimaad lahayn, canshuurta dalkana aan waxba ku soo kordhin.
Millaterigu
wuxuu ka mid noqday siyaasadda iyo maamulka dowladda, durbadiina waxaa
dalka loo abuuray xaalado aan loo baahneyn sida dagaalkii 1977-dii ee
dhexmaray Soomaaliya iyo Itoobiya, kaas oo keenay in hal guuto oo ka mid
ah millateriga xuduudda inay miisaaniyad dhan oo qaybta horumarinta dalka
ah ay keligeed qaadato.
Inqilaabkii
dhicisoobay ee uu hoggaaminayey Gaashaanle Sare Maxamuud Yuusuf (Cirro)
9-kii Abriil 1978-dii ayaa sababay in ciidanka dhexdiisa qabyaalad culus
si caddaan ah loogu saleeyo xagga darajada ciidamada dhexdooda, waxayna
keentay in ciidamada qalabka sida lagu jiheeyo shacbigoodii ay wax u soo
barteen, waxaana baaba'day kalsoonidii ay dadku u hayeen Ciidamada Qalabka
Siday, waxaana la billaabay in si qafaal ah dadka loogu qoro askarta,
iyadoo ay taasi barbar socotay khilaafaadyada soo kala dhexgalayey
madaxdii iyo saraakiishii Ciidamada, sida kii ay isku khilaafeen Jerneral
Maxamed Cali Samatar iyo G/Sare Shire Maxamed Siyaad Barre.
Millaterigu
wuxuu Gobolladii dhexe ee Soomaaliya ka fuliyey falal waxashnimo ah sida
dil, dhec, kufsi iyo burburin loo geystay barkadihii biyaha ee dadka iyo
xooluhu ka cabbi jireen, sidoo kale Gobolladii Waqooyi ee dalka ayaa
muddadii uu kacaanku jirey oo dhan uu amar millateri saarnaa, dadkuna ay
bartilmaameed u ahaayeen millateriga, iyadoo dagaal hubeysan oo circa iyo
dhulka ah lagu qaaday, loona soo kireystay duuliyayaal ajnabi ah oo
calooshood u shaqeystayaal ah.
Markii
ay burburtay Dowladdii Soomaaliyeed dhamaadkii Janaayo 1991-kii waxay
ciidamadu ku kala biireen beelahoodii, waxayna kala qeyb qaateen
dagaaladii beeleed ee leysaga soo horjeeday, waxaa kow iyo tobankii sano
ee lasoo dhaafay ka geeriyooday Ciidamada qalabka sida Saraakiil
taadikodooda dagaal iyo aqoondooduba ay wax ku tari laheyd qaranka
Soomaaliyeed kuwaas oo iyaga iyo askar kaleba oo ka barbar dagaalameysay
ku dhintay difaac beeleed, hase ahaatee waxaa jirtay qaar ka dhowrsaday
iney galaan dagaalo qabiili ah waxayna maciini badeen iney caruurtooda
Xamaali iyi gaari gacan ugu xoojiyaan.
Qaar
kale ayaa geeriyooday iyagoo hoggaaminaya dagaalo diineed tusaale ahaan
Col. C/rashiid Guuleed Warfaa (Ciidanka NSS iyo qoraa sheegooyinka) oo
hoggaaminayey dagaalkii Ururka Al-Itixaad ay ku soo qaadeen Maliishiyadii
Col. C/laahi Yuusuf bartamihii 1992-kii, kuwo kalena waxaa kasoo gaaray
dhaawacyo tusaale ahaan Col.Xasan Daahir Aweys oo ka mid ah garabka
Meleteri ee Ururka Al-itixaad, kuwa kalena waxay xubno ka noqdeen Urur
Diineed Al-islaax oo si weyn ugu sii fidayo Soomaaliya.
Iyadoo
Ciidamada Qalabka Sida ay ahaayeen ishii laga burburiyey Qaranka
Soomaaliyeed ayaa manta Dowladda KMG ah ee aan leysku raacsaneeyn
jiritaankeeda waxay bilowday iney uruuriso Ciidamada Qalabka Sida, hase
ahaatee waxey billowday tabihii Jaalle Maxamed Siyaad Barre, waxay xaalad
u abuurtay Dadka, iyadoo Ciidamada u xareysan hada loo diyaariyey iney
weeraro ku qaadaan deeagaano ay degan yihiin Dadka Soomaaliyeed ee kasoo
horjeeda Dowladda, waxay wadaan ololayaal lagu burburinayo sandeqadaha iyo
Gabarada ay kow iyo tobankii sano ee la soo dhaafay ku ganacsanayeen dad
masaakiin ah, waxaa kaloo Ciidamada loo diyaarinayaa iney weeraro ku
qaadaan Dalka Itoobiyo, ayna difaacaan hadii qof ka tirsan Dowladda KMG ah
uu Mareykanku ama xoogaga kale ee la dagaalama Argagixisada ay isku dayaan
iney qabtaan.
Tani
waxay muujineysaa iney horsed u noqon karto sumcad xumo mar kale ku
timaado Ciidamada Qalabka Sidam, waxaana la gudboon Ciidamada iney ka
dhowrsadaan u adeegida Dowladda aan jiritaankeed leysku raacsaneyn oo la
mid ah tii uu Marxuun Maxamed Faarax Caydiid Shaniyo tobankii Juun
1995-kii ugu dhawaaqay Koonfurta Muqdsho, Hambalyo Sanad guurada aas aaska
Xooga Dalka Soomaaliyeed.
W/Qoray
Maxamed Muxiyaddiin Cali
Maxamed Muxiyaddiin Cali
Xafiiska Midnimo ee Muqdisho
panoram2@online.no
Waxaa AllPuntland soo Garsiiyay
Mohamed Ali Gaal" infarmations@hotmail.com
|